dinsdag 25 november 2008

Alleen in de grijze massa

Eigenlijk is het natuurlijk een gigantische paradox. Dat juist nu, in een tijd waarin ongeveer 55% van de mensheid bij elkaar woont, op de grote mierenhopen die wij steden noemen, ongeveer 25% van de volwassenen zegt niemand te hebben waarmee zij hun leed kunnen delen, en dus ook niemand bij wie ze zich echt thuis kunnen voelen.

Dat is vreemd. We zijn, zo lijkt mij, toch nog steeds vaak in contact met andere mensen, of in ieder geval vaak genoeg om niet eenzaam te worden? Er zijn inderdaad mensen die dagenlang niet in contact komen met anderen, maar dat is een enorme minderheid, en zeker niet iedereen die zich eenzaam voelt. Onderzoek wijst uit dat zelfs mensen die met iedereen overweg lijken te kunnen, jeweetwel, die mensen die op de middelbare school op jou neerkeken, dat zelfs die zich vaak eenzaam voelen? Hoe kan het dat juist een levendig sociaal leven vaak tot een mate van eenzaamheid kan leiden?

Dat komt omdat de definitie van eenzaamheid eigenlijk verkeerd is. De mens lijkt vaak te denken dat eenzaamheid direct in verband staat met alleen zijn, maar juist in deze urbane samenleving is dat niet meer zo: eenzaamheid lijkt veel meer samen te hangen met een gevoel van eenzaam zijn, van binnen uit. Een gevoel dat je niemand hebt die je 'echt kent', of dat er juist niemand is die jou wil kennen.

Er zijn handenvol oorzaken aan te wijzen hiervoor. Zo is het wel overduidelijk dat juist de gedachte achter onze samenleving een van de fouten is die tot eenzaamheid leiden. Omdat mensen alles snel verwachten, en snel doen, lijkt er daarom een gebrek aan intimiteit te ontstaan: wie ken je nu wel en wie ken je nu niet? Van wie kun je nu wel verwachten dat ze je helpen en van wie niet?

Daarnaast zijn de media (altijd weer die media) hier ook schuldig aan. Waarom denken we dat we eenzaam zijn? Onder andere natuurlijk omdat de televisie een gigantisch geromantiseerd beeld van vriendschap en vrienden heeft: alles is mooi en ze staan altijd voor je klaar. Daardoor ga je zelf ook dit soort onredelijke eisen aan je vrienden stellen, en als ze die niet willen vervullen, dan heb je dus het idee dat ze niet om je geven. Op die manier creëer je in je brein een illusie van eenzaamheid: een probleem dat er eigenlijk niet is.

Is internet ook een slechterik in deze kwestie? Daar wordt nog druk over gediscussieerd. Hoewel sommige mensen inderdaad vereenzamen achter de computer, is er dankzij social networking, en ander Net 2.0 sites, een 'sociale revolutie' ontstaan op het internet. Het lijkt er juist op dat mensen nu meer hun problemen gaan delen met internet vrienden, mensen die ze vaak nog nooit in het echt gezien hebben. Juist omdat het internet zo makkelijk in de omgang is, vinden mensen het makkelijker om hun gevoelens met anderen te delen. Maar is zo'n internetvriend ook een echte vriend?

Hoe dan ook: het is al bewezen dat mensen vriendschap nu eenmaal nodig hebben: zonder storten ze mentaal, en uiteindelijk dus fysiek helemaal in. Het wordt zelfs gezegd dat het bijna net zo belangrijk is als eten. Daarnaast kunnen we mensen ook niet dwingen om vrienden te worden met andere mensen: een vriendschap is een van die dingen die niet geforceerd kan worden, of tenminste niet met overtuiging. Eén ding is zeker: zolang wij alles snel en onpersoonlijk willen hebben, komen we hier nooit vanaf.

4 opmerkingen:

  1. Mooi stuk! Hoe kan het dat waar mensen zo dicht op elkaar zitten toch zoveel eenzaamheid is. Ik wil er later nog uitgebreider op reageren.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ik heb er altijd van gehouden om alleen te zijn en ik heb me nooit eenzaam gevoeld tot na mijn scheiding. Toen kroop het er langzaam in en reulteerde in een crisis, die ik bestreden heb door in mijn eentje door Europa te gaan wandelen. Ik voelde me die maanden minder eenzaam dan het half jaar daarvoor tussen collega's en vrienden.

    Met internet is het vreemd. Mensen kunnen intense liefde, haat, vriendschap of verbondenheid voelen voor een persoon waar ze alleen maar regels tekst van hebben gelezen. Wat denk jij? Is internet een oplossing tegen eenzaamheid? Je weet dat ik Marco en Alzheimlich in HEL (het echte leven) heb ontmoet. Dat was raar. Ze zagen er natuurlijk in de verste verte niet uit als het beeld dat ik automatisch had gevormd, maar ook hun gedrag was tegengesteld aan hun internetgedrag. Alz, die altijd overal fel bovenop springt was in het echt wat verlegener, zwijgzaam en meer op een afstand, terwijl Marco juist het meeste praatte en het gesprek aan de gang hield. De meeste contacten op het internet heb ik met mensen, waar ik "in het echt" nooit en te nimmer contact mee zou hebben door de verschillen in leeftijd en persoonlijke omstandigheden. Dat is heel bijzonder. Maar wat als er via het Internet een diepe vriendschap of liefde ontstaat tussen twee of meerdere mensen, die vanwege grote verschillen in leeftijd en milieu nooit verder zal komen dan het internet? Dat lijkt me tragisch en voor de betrokkenen het toppunt van eenzaamheid. Zo dichtbij en toch onbereikbaar. Misschien een idee voor een eigentijdse Romeo & Julia.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. O ja. Toen ik in Frankrijk op een kasteel paste. Nooit heb ik me zo eenzaam gevoeld als toen. Zonder computer/internet had ik het niet volgehouden

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Onze samenleving is gericht op het individu en de individuele ontplooiing, niet meer op de traditionele familiebanden. De gezinnen bestaan nog maar uit 2 generaties, tot de kinderen het huis uitgaan, dan weer uit één generatie. Echtscheidingen versplinteren de samenleving nog meer en door televisie, auto, werk en computer is er steeds minder direct contact tussen mensen onderling. Door alle afleiding wordt de aandacht voortdurend bezig gehouden. Maar wat als er een economische depressie uitbreekt, de mensen hun speelgoed niet meer kunnen betalen en plotseling weer op elkaar aangewezen zijn? Dan blijkt dat iedereen van elkaar vervreemd is zal er inplaats van samenwerking in gelijkgezindheid, chaos en strijd uitbreken. In de grote steden is de versplintering het grootst. De kleinere steden en dorpen hebben toch een sterkere sociale cohesie (en minder eenzaamheid) en meer onderlinge verbondenheid.

    BeantwoordenVerwijderen