De schreeuw van de reiger

Wat weten we eigenlijk over de wereld, over onszelf? De meest gewone dingen bevreemden me en het schrijven valt me moeilijk, want ik weet helemaal niets. Alles is voor mij een groot raadsel en ik heb grote bewondering voor mensen die dingen zeker weten.

Wat is bijvoorbeld tijd?

Waar blijft de tijd die verstreken is? Bestaat er wel iets als het verstrijken van tijd? Is het een oerbestanddeel van de cosmos of is het slechts een menselijk concept, in het leven geroepen om het geheel aan veranderingen dat zich aan ons voordoet enigszins te ordenen?

Is tijd, als het een werkelijk bestaand iets is, als een rivier, waarin we worden meegevoerd langs immer veranderende oevers? En als dat zo is, wat stroomt er dan? De rivier zelf of de oevers?

Voor het bewustzijn leven we in een altijd durend nu. we kunnen ons (behalve in herinnering) niet verplaatsen in dat wat eerder ons waarnemingspunt en de toenmalige toestand van het heelal was, noch kunnen we dat in de toekomst waarnemen. Van het heelal nemen we maar een platte dwarsdoorsnede waar, namelijk het heelal zoals dat zich in een bepaalde tijd manifesteert. De verleden en toekomstige staten van dat heelal nemen we niet waar. Maar bestaan die staten dan ook niet meer of nog niet? Of bestaan ze "nog" en "ooit al" wel, alleen zijn ze voor ons bewustzijn niet manifest?

Men zou zeggen, dat wat voorbij is, niet meer bestaat. We nemen het immers niet meer waar? Maar is het niet erg hooghartig om te zeggen dat iets alleen bestaat als het voor ons bewustzijn waarneembaar is? Als tijd een dimensie is zoals lengte, breedte en hoogte dan zouden verleden en toekomst net zo reëel moeten zijn als het heden, de huidige door ons waargenomen staat van het heelal. Als u dit als volwassene leest, zou dan het kind dat u eens was, nog steeds "ergens" bestaan, net als u tidens uw oude dag al bestaat, of hoe uw toekomst er ook uit moge zien. Het zou in theorie ook beteken, dat ieder moment, iedere zijnstoestand eeuwig is en dat niets ooit verloren gaat.

Als ik een straat A uitloop, de hoek omsla naar straat B en daardoor straat A niet meer waarneem kan ik toch moeilijk volhouden, dat de straat niet meer bestaat omdat ik de straat niet meer kan zien? Het is volgens mij nogal hooghartig om te menen, dat dingen niet bestaan als ik ze niet waarneem. De spreekwoordelijke struisvogel doet dat ook.

Gisteren zag ik een programma over de dinosauriërs. Steeds meer wordt duidelijk, dat de dino's helemaal geen reptielen waren, maar de voorouders van de vogels. De meeste blijken een verenkleed te hebben gehad, zoals bijvoorbeeld ook de Tirannosaurus Rex, die, hoe meer erover bekend wordt, steeds meer gaat lijken op een enorme kip met tanden. Door het programma van National Geographic moest ik denken aan een voorval dat ik in de zomer van 2003 meemaakte.

2003 had een uitzonderlijk warme en zonnige zomer, waarin de zon vanaf maart tot eind september niet afliet te schijnen en voor naar ik meen 2 officiële hittegolven zorgde. Het zal tijdens één van die hittegolven zijn geweest, dat ik 's middags rond een uur of drie in het Vondelpark zat, op een bankje aan de rand van de rozentuin. Het was zoals gezegd warm en er stond geen zuchtje wind. Op het gras tussen de rozenperken zaten lome groepjes mensen zo weinig mogelijk uit te voeren. De luchtvochtigheid was hoog.

Vanuit een boom aan de rand van de rozentuin liet een reiger zich van een tak vallen en zweefde op een meter of tien boven de tuin, toen hij een harde kreet uitstootte.

"KRAAAA!!!

En op dat moment gebeurde er iets vreemds. In een fractie van een seconde was ik in een andere wereld. Opeens zag ik in de reiger zijn voorouder, een vliegende dinosauriër. Maar niet alleen dat: het landschap was veranderd. De lucht was nog dikker dan ze al was, en voller, zuurstofrijker. De bomen waren dieper groen en de takken en bladeren hingen meer dan normaal, alsof hun loof hen zwaarder neerdrukte . Over het algemeen was de begroeiing dikker en gaf het geheel de sterke indruk van een moeras. De ervaring was zeer ingrijpend en de belevenis compleet, maar voordat ik de omgeving gedetailleerd kon bekijken was het voorbij.

Toen het voorbij was, had ik de volle overtuiging, dat ik een glimp had gezien van de aarde zoals die honderden miljoenen jaren geleden was. Ik had de sterke indruk, dat de aarde toen niet zo'n gevaarlijke en wrede plek was als we ons indenken, maar integendeel een vruchtbare wereld vol en zinderend van leven, waar niet alles elkaar naar de strot vloog, maar waar ook harmonie en geborgenheid heerste.

Het was niet zomaar een gedachte, maar een indringende waarneming, die ik nu nog duidelijk op kan roepen, hoewel het moeilijk in woorden te beschrijven is. Wat ik zag was zo werkelijk, dat ik voor een aantal seconden echt naar het verleden verplaatst scheen te zijn. Het alternatief voor een dergelijke onmogelijke verplaatsing in de tijd zou zijn, dat me een blik werd gegund van de aarde zoals die miljoenen jaren geleden was. Dit zou betekenen, dat het verleden niet "weg", "voorbij" is, maar nog ergens aanwezig in het heden, misschien ongemanifesteerd, als het ware "opgerold" in het heden, buiten bereik van onze dagelijkse waarneming.

Een derde mogelijkheid is, dat de schreeuw van de reiger een diepe oerherinnering in mijn lichaam opriep, waardoor ik me misschien iets levendig herinnerde, iets dat wellicht in mijn DNA opgesloten zit, dat immers vanaf het begin van het ontstaan van het leven aanwezig is geweest en de hele code van die geschiedenis bevat.

Of was het gewoon een hallucinatie? Dan heb ik grote bewondering voor de details de realiteit en de logica ervan. Alles in de ervaring klopte en riep een sterke herkenning en vertrouwdheid in me op. Het heeft me de overtuiging gegeven, dat het verleden niet weg is, niet voorbij, maar dat het even reëel bestaat als het nu en dat het op de een of andere manier voor het bewustzijn terug te halen is.

De vraag is of dat ook voor de toekomst geldt. Staat die ook al vast? Of wordt die op dit moment geschapen, met de bouwstenen van het verleden?

Hoe het ook zij: wel leven in een wonderlijke wereld en misschien is het wonderlijkste van alles wel de menselijke geest.


-----------------------------------------------------------------------

(Dit artikel verscheen eerder op Amsterdam Post. Voor reacties en afbeeldingen zie aldaar).